Het Socratisch gesprek: denkgesprek met een team
Direct naar:
Het Socratisch gesprek in het kort
In een klassiek socratisch gesprek diept een groep een (filosofische) vraag grondig uit.
We gaan uit van een belangrijke vraag.
Aan de hand van een concrete ervaring van een van de deelnemers onderzoeken we vervolgens het antwoord op de vraag in die specifieke situatie.
In het onderzoek wegen we op een filosofische wijze de verschillende opvattingen en de daarbij gegeven argumenten. Waarin precies zitten de verschillen? Kloppen de redeneringen? Kunnen we een (gedeeltelijke) synthese vinden?
Het gegeven voorbeeld vormt steeds de toetssteen. Zo voorkomen we "abstract gepraat in de ruimte".
Het doel van een Socratisch gesprek is niet zozeer dat er één expliciet antwoord op de vraag wordt gegeven. Filosofie is immers geen technische wetenschap. Een Socratisch gesprek biedt wel de ruimte om een onderwerp van diverse kanten te belichten. En het is een manier om in een open sfeer gestructureerd na te denken, en met elkaar te spreken.
Een socratisch gesprek levert altijd een beter inzicht op in wat van belang is.
Werkwijze
- Voorbereiding
Als een organisatie een Socratisch gesprek wil, is de eerste taak om de vraag te formuleren die filosofisch onderzocht moet worden. Het is belangrijk dat het een vraag is die sterk leeft bij alle deelnemers. Het is een zaak of kwestie van belang. Bijvoorbeeld wat is onze visie met betrekking tot duurzaamheid/diversiteit en dergelijke? Wat betekent een bepaalde kernwaarde in praktijk?
Daarnaast is het van belang een concreet voorbeeld uit de dagelijkse praktijk te vinden. Dat is altijd een concrete ervaring van een van de deelnemers, die verband houdt met de vraag.
In een aantal voorbereidende gesprekken met deelnemers kunnen we zowel de vraag duidelijk krijgen, en één of meerdere ervaringen verzamelen. Een van die ervaringen wordt als het voorbeeld voor het socratisch gesprek gekozen.
Een groepsgrootte van vijf tot acht deelnemers is ideaal.
- Het denkgesprek met een team
Het denkgesprek zelf bestaat uit een filosofisch onderzoek.
Omdat de (filosofische) vraag aan de hand van een concreet voorbeeld wordt onderzocht, zal het Socratisch gesprek altijd geworteld blijven in de praktijk van de deelnemers. De verworven inzichten zijn in principe toepasbaar in de dagelijkse praktijk.
Wat zijn de antwoorden van de deelnemers op de vraag, als we die betrekken op het gekozen voorbeeld? Wat zijn hun opvattingen? Wat zijn de overwegingen of argumenten voor die opvattingen? Zijn de eventuele verschillen daarin te overbruggen? Is er een synthese mogelijk?
Tenslotte: zijn er belangrijke vervolgvragen gerezen?
Het kan interessant zijn om dezelfde vraag in meerdere groepen binnen een organisatie aan de orde te stellen.
Een variant van het socratisch of filosofisch gesprek voor een team is het Moreel beraad. Daarin wordt een casus diepgaand besproken. Zijn de juiste keuzes gemaakt?
Het resultaat
√ Opgedane inzichten zijn in de eigen praktijk geworteld én (in principe) daar toepasbaar
√ Het onderlinge begrip bij de deelnemers is groter geworden
√ Een beter inzicht op in wat van belang is
